آپنه خواب

آپنه خواب یک اختلال خواب شایع است و با حملات مکرر در طول خواب که در آن تنفس قطع می شود، می تواند به ابعاد خطرناکی برسد.  اگر درمان نشود، ممکن است در ظهور برخی از بیماری های قلبی مهم ، دیابت نوع 2 و سکته مغزی یا حمله قلبی نقش داشته باشد.

آپنه خواب چیست؟

آپنه خواب یک اختلال جدی خواب است که در آن تنفس به طور ناگهانی و مکرر در طول خواب متوقف می شود. فراوانی آپنه خواب که امروزه رایج است در کشور ما بین 5 تا 10 درصد متغیر است. برای اینکه اختلال تنفسی را آپنه خواب نامید، ایست تنفسی باید حداقل 10 ثانیه باشد. انواع مختلفی از این اختلال وجود دارد. علائم بیماری ممکن است بر اساس این زیرگروه های آپنه متفاوت باشد.

انواع آپنه خواب چیست؟

آپنه خواب به 3 زیر گروه اصلی تقسیم می شود:

آپنه انسدادی خواب

آپنه انسدادی خواب با دوره‌هایی از سطح پایین اکسیژن و قطع خواب به دلیل از دست دادن جزئی یا کامل عملکرد راه هوایی مشخص می‌شود. به دلیل این اختلال، کاهش قابل توجهی در کیفیت خواب فرد وجود دارد. این علائم اساسی اغلب با شکایات دیگری مانند خروپف بلند و خواب آلودگی در طول روز همراه است.

این شکل از آپنه نوعی است که به دلیل عوامل ایجاد انسداد در دستگاه تنفسی فوقانی رخ می دهد. در عین حال، شایع ترین شکل آپنه در جمعیت عمومی، آپنه انسدادی خواب است. انسداد یا باریک شدن راه های هوایی فوقانی باعث توقف جریان طبیعی هوا و در نتیجه آپنه خواب می شود.

اگر آپنه انسدادی خواب به شکل مناسب درمان نشود، می تواند باعث ایجاد برخی اختلالات مهم شود، بنابراین تشخیص و درمان مناسب برای آپنه انسدادی مهم است.

آپنه خواب مرکزی

آپنه خواب مرکزی نوعی آپنه است که زمانی رخ می دهد که مراکز در مغز قادر به ارسال سیگنال های مناسب به عضلات کنترل کننده تنفس نیستند. به دلیل ایست تنفسی مکرر در طول خواب، تعادل دی اکسید کربن اکسیژن فرد تحت تأثیر نامطلوب قرار می گیرد.

برخلاف آپنه انسدادی، عملکردهای تنفسی در آپنه خواب مرکزی نمی توانند تداوم داشته باشند و بنابراین جریان هوا قطع می شود. همچنین شکایات مشابهی در این دو نوع آپنه وجود دارد که نتایج مشابهی را به دنبال دارد. احساس خواب آلودگی بیش از حد در طول روز، عدم تمرکز و سردرد از جمله شکایاتی است که ممکن است رخ دهد.

بر خلاف این شکایات، اگر علت اصلی آپنه خواب مرکزی بیماری پارکینسون یا یک اختلال عصبی مشابه باشد، باید مراقب بود زیرا علائمی مانند مشکل در بلع، تفاوت در الگوهای گفتار، تغییر در تن صدا و ضعف عمومی نیز ممکن است بروز کند.

آپنه خواب مختلط (سندرم آپنه خواب پیچیده)

سندرم آپنه خواب مختلط در افراد مبتلا به آپنه خواب انسدادی و مرکزی دیده می شود.

علائم آپنه خواب چیست؟

علیرغم برخی تفاوت ها در علائم آپنه خواب، معمولاً شکایات شایعی برای آپنه مرکزی و انسدادی وجود دارد و طبیعی است که در تشخیص این دو وضعیت مشکل داشته باشید. علائم مربوط به آپنه خواب، که می تواند بر گروه های سنی کوچک ، به غیر از بزرگسالان تأثیر بگذارد،همچنین ممکن است بسته به سن فرد متفاوت باشد.

علائم رایجی که در هر دو شکل دیده می شود را می توان به صورت زیر خلاصه کرد:

1. خروپف بلند (معمولاً در آپنه انسدادی خواب بارزتر است)
2. حملات ایست تنفسی در هنگام خواب که شخص دیگری شاهد آن است
3. بیدار شدن ناگهانی از خواب (در آپنه مرکزی خواب شایع تر است)
4. خشکی دهان یا گلو درد هنگام بیدار شدن از خواب در صبح
5. از بی خوابی رنج می برند
6. خشکی دهان و گلو درد در صبح
7. سردرد صبحگاهی
8. حالت افسردگی
9. تحریک پذیری
10. مشکلات توجه

به این سوال که علت خروپف در آپنه خواب چیست، می توان پاسخ داد که صدای خروپف در اثر تسریع عبور هوا از مجرای تنفسی باریک شده و ارتعاش بافت های نرم ایجاد می شود.

آپنه خواب کودکان

باید مراقب بود زیرا علت اصلی ممکن است آپنه خواب در تقریباً یک پنجم کودکان مبتلا به شکایت خروپف باشد. به طور متوسط ​​حدود 3 درصد از کودکان آپنه خواب دارند. کودکانی که از این مشکل رنج می برند و درمان مناسب دریافت نمی کنند ممکن است علائم مختلفی در رابطه با سازگاری، رفتار و یادگیری داشته باشند. حواس پرتی، کاهش عملکرد مدرسه و مشکلات در درک از جمله این شکایات است.

در مواردی مشکوک به اختلالی مانند آپنه خواب در کودکان خردسال برخی از علائم هشداردهنده در هنگام خواب کودک باید بررسی شود:

1. خروپف و مشکل در تنفس
2. نا آرام
3. سرفه خفگی
4. تعرق مفرط

در این دوره علائم مختلفی ممکن است رخ دهد. به خواب رفتن در زمان های غیرعادی، تحریک پذیری، مشکلات سلامتی ناشی از لوزه ها یا آدنوئیدها، یا تاخیر در رشد و تکامل در مقایسه با همسالان خود نمونه هایی از علائم دیگری هستند که ممکن است همراه با آپنه خواب کودکان باشند.

دلایل آپنه خواب چیست؟

علل آپنه خواب در شکل انسدادی و مرکزی متفاوت است. آپنه انسدادی خواب در نتیجه شل شدن عضلات پشت گلو رخ می دهد. عملکرد اصلی این ماهیچه‌ها حمایت از کام نرم و نگه داشتن ساختارهایی مانند یوولا و لوزه‌ها در طرفین است. پس از شل شدن این ماهیچه ها، با تنفس فرد، راه های هوایی به تدریج باریک می شوند و راه هوایی می تواند به طور کامل بسته شود.

فردی که نمی تواند هوای کافی دریافت کند نیز دچار گرسنگی اکسیژن می شود. با کاهش سطح اکسیژن، سیگنال هایی که فرد را بیدار می کند از مغز ارسال می شود و به این ترتیب هدف قرار می گیرد که فرد بیدار شود و راه های هوایی باز شود.

حالت بیداری معمولاً مدت بسیار کوتاهی است و افراد در به خاطر سپردن این دوره مشکل دارند. این وضعیت تقریباً 5-30 بار در طول شب تکرار می شود. بیماران مبتلا به این بیماری از احساس خواب عمیق و آرام محروم می شوند.

اضافه وزن، جنسیت مردانه، گردن کلفت (مردانی با دور گردن بیش از 43 سانتی متر در معرض خطر بیشتری قرار دارند)، داشتن راه های تنفسی باریک، استفاده از قرص های خواب آور یا مسکن، مصرف الکل و سیگار، گرفتگی بینی به دلایل مختلف و خواب ارثی. آپنه وجود یک استعداد از جمله علل آپنه انسدادی خواب در نظر گرفته می شود.

آپنه خواب مرکزی که کمتر رایج است، زمانی رخ می دهد که سیگنال های ارسال شده از مغز به عضلات تنفسی به درستی منتقل نشود. در این فرم آپنه که در آن عملکردهای تنفسی فرد برای مدت کوتاهی کار نمی کند، افراد با تنگی نفس از خواب بیدار می شوند.

متفاوت از آپنه انسدادی خواب، علل آپنه خواب مرکزی شامل عوامل مختلفی مانند عفونت بافت مغز به نام آنسفالیت، فلج مغزی، مشکلات ساقه مغز، بیماری‌های قلبی و استفاده از داروهای مسکن است.

آپنه خواب چگونه تشخیص داده می شود؟

برای تشخیص این بیماری، ابتدا پزشک شکایات شما را با جزئیات زیر سوال می برد. سپس معاینه عمومی و ارزیابی گوش و حلق و بینی را انجام می دهد. راه های هوایی فوقانی با استفاده از یک کانول انعطاف پذیر با یک دوربین در انتهای آن بررسی می شود که به آن برونکوسکوپی انعطاف پذیر می گویند. با معاینات رادیولوژیکی مانند MR و سی تی اسکن راه های تنفسی دیده می شود و می توان تنگی لوله های تنفسی را بررسی کرد.

در صورت لزوم، بیمار در مرکز خواب بستری می شود و تحت ارزیابی دقیق تری قرار می گیرد. برای تشخیص قطعی این بیماری، آزمایش آنالیز خواب به نام پلی سومنوگرافی ضروری است. این تست زمان و تعداد توقف تنفس را اندازه گیری می کند. علاوه بر این، می تواند اطلاعاتی مانند ریتم قلب، درصد اکسیژن خون و شدت صدای خروپف را ارائه دهد. فعالیت بسیاری از سیستم های اندام با روش پلی سومنوگرافی ارزیابی می شود:

1. امواج مغزی با الکتروانسفالوگرافی (EEG)
2. حرکات چشم با الکترواکولوگرافی (EOM)
3. فعالیت عضلانی با الکترومیوگرافی (EMG)
4. ضربان و ریتم قلب با الکتروکاردیوگرافی (ECG)
5. سطح اکسیژن در جریان خون با پالس اکسیمتری
6. تجزیه و تحلیل گازهای خون شریانی

الکترولات‌های مختلفی که در طی فرآیند EEG در جمجمه قرار می‌گیرند، امکان تصویربرداری از امواج مغزی فرد را قبل، حین و بعد از خواب می‌دهند. در روش OME که حرکات چشم را ثبت می کند، الکترودها 1 سانتی متر بالای چشم راست و 1 سانتی متر زیر چشم چپ قرار می گیرند. هر حرکتی که در آن چشم از مرکز دور می شود توسط الکترودها ثبت می شود.

ارزیابی امواج مغزی و حرکات چشم به پزشکان اطلاعاتی در مورد اینکه بیمار در کدام مرحله خواب است می دهد. در بین مراحل خواب که به عنوان خواب REM و غیر REM تعریف می شود، موقعیت هایی مانند خواب دیدن، کاهش تون عضلانی و عدم فعالیت در دوره REM رخ می دهد.

در طول EMG که برای تشخیص آپنه انسدادی خواب گرفته می شود، 2 الکترود روی چانه قرار می گیرد. یکی از این الکترودها بالای خط فک و دیگری زیر این خط قرار دارد. الکترودهای EMG فعالیت الکتریکی را که در طول حرکات ماهیچه ای رخ می دهد، ثبت می کنند. مقداری آرامش در عضلات در طول خواب طبیعی تلقی می شود. فعالیت های غیر طبیعی را می توان با EMG تشخیص داد.

آزمایش ECG 12 الکترودی به پزشکان کمک می کند تا ارزیابی کنند که آیا بیمار دارای بیماری های قلبی مختلف است یا خیر.

جدای از این معاینات، میزان اکسیژن بیمار با روش های مختلفی مانند پالس اکسیمتری و آزمایش گازهای خون شریانی نیز بررسی می شود. اشباع طبیعی اکسیژن بین 95 تا 100 درصد متغیر است.

پالس اکسیمتر که دستگاه کوچکی است بر روی نواحی با جریان خون خوب مانند لاله گوش یا نوک انگشت بیمار قرار می گیرد. به لطف LED های مادون قرمز داخل، این دستگاه ها میزان اکسیژن موجود در خون را ارزیابی می کنند و اشباع اکسیژن را که در طول حمله آپنه رخ می دهد، کاهش می دهند.

برای تعیین سطح اکسیژن خون نیز می توان آنالیز گازهای خون شریانی را انجام داد. در این معاینه مقداری نمونه خون از شریان فرد گرفته می شود و میزان اکسیژن، اشباع اکسیژن، فشار اکسیژن، فشار دی اکسید کربن و سطوح بی کربنات بررسی می شود. با این معاینه که اطلاعات دقیقی در مورد گازهای خون ارائه می‌کند، پزشکان ایده‌ای درباره نیازهای اکسیژن بیماران خود به دست می‌آورند.

پلی سومنوگرافی نقش مهمی در رویکرد تشخیصی آپنه خواب مرکزی و همچنین در تشخیص آپنه انسدادی خواب دارد. علاوه بر این معاینه، ناهنجاری های ساختاری که ممکن است باعث آپنه مرکزی شوند را می توان با روش تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) نیز آشکار کرد.

آپنه خواب چگونه درمان می شود؟

درمان‌های آپنه خواب را می‌توان به‌عنوان تغییرات سبک زندگی، درمان‌های جراحی و فشار هوای مثبت با توجه به سطح بیماری فهرست کرد. در برنامه ریزی درمانی، رهایی از وزن اضافی در صورت وجود ضروری است. از مصرف سیگار و الکل نیز باید خودداری شود.

در تنگی شدید مجاری تنفسی فوقانی ممکن است نیاز به درمان جراحی باشد، اما روش اصلی برای درمان آپنه خواب استفاده از دستگاه آپنه خواب به نام CPAP است. این دستگاه ها با باز نگه داشتن مجاری تنفسی فوقانی در هنگام خواب به طور مداوم از آپنه جلوگیری می کنند.

دراین دستگاه از ماسک هوای سیلیکونی استفاده می شود. این دستگاه می تواند تقریباً علائم را در آپنه خواب بزرگسالان تسکین دهد. این وسایل که دائماً هوا را با فشاری بالاتر از فشار هوا وارد مجرای تنفسی می کنند، از مجاری تنفسی حمایت می کنند تا دائماً باز باشند.

با وجود این مزایا، برخی از بیماران ممکن است به دلیل ناراحتی های مختلفی که در حین استفاده از این دستگاه تجربه می کنند، در سازگاری با درمان دچار مشکل شوند. با این حال، اکثر بیماران با تنظیم اندازه و کشسانی ماسک با توجه به تجربیات شخصی خود در طول زمان، به راحتی با دستگاه سازگار می شوند.

به غیر از CPAP، دستگاه هایی که هوای فشار مثبت دو سطحی به نام BPAP را ارائه می دهند نیز می توانند برای درمان آپنه انسدادی استفاده شوند. تنظیم فشار هوا که در دستگاه های BPAP کم و زیاد است و با توجه به تنفس فرد تنظیم می شود.