درمان ریشه و عصب کشی

ساختمان دندان:

یک دندان سالم در ظاهر از دو قسمت عمده تشکیل شده تاج دندان و ریشه دندان تاج قسمتی از دندان است که در دهان دیده می‌شود و ریشه قسمتی از دندان است که در داخل استخوان فک قرار دارد. ولی در واقع از سه قسمت مجزا یعنی مینا، عاج و پالپ یا عصب دندان تشکیل شده است.

عصب کِشی یا عصب کُشی ؟

عصب کِشی یا عصب کُشی هر دو اشتباه می باشد و درمان ریشه یا روت کانال تراپی نام صحيح اين درمان است. البته در اصطلاح عاميانه باز هم، عصب كِشي نام صحيح تري مي تواند باشد. پس بهتر است دندانها در همان ابتدای پوسیدگی درمان شوند و منتظر درد نباشیم زیرا آلودگی عصب مشکلات زیادی را به همراه دارد و علاوه بر تخریب بیشتر دندان، درمانهای پیشرفته تر، گرفتن وقت زیاد، هزینه بیشتری را هم به بیماران تحمیل می کند

معالجه ریشه دندان یا روت کانال تراپی (root canal therapy )

این عنوان از سه کلمه root به معنای ریشه،canal به معنای مجرا و Therapy به معنی معالجه تشکیل شده که مفهوم کلی آن معالجه مجرای ریشه دندان می‌باشد و شاخه‌ای از دندانپزشکی به نام اندو یا اندودونتیکس است که شامل دانش و اعمالی است که به معالجه و حفظ ریشه دندان می‌پردازد و وظیفه تشخیص و درمان پالپهای آماسی و بیمار شده را به عهده دارد. بنابراین درمان ریشه یا روت کانال تراپی عبارت است از نجات یا درمان دندانی که به علت پوسیدگی وسیع مجاور اطاق عصب در معرض از دست رفتن می‌باشد.
دندانی که نیاز به عصب کِشی یا عصب کُشی دارد همواره با درد همراه نیست و چون همیشه همراه با درد نیست قصد ما هم در واقع کشتن عصب یا کشیدن عصب نیست، بلکه تمیز کردن ریشه از آلودگی و بستن مسیر انتهای ریشه جهت جلوگیری از دسترسی آلودگی به انتهای ریشه است که خطر انتشار عفونت از آنجا زیاد است.

لزوم انجام درمان ریشه:

عصب کشی دندان فقط زمانی نیاز است که مشخص شود بافت نرم مرکز دندان به نام پالپ عفونی شده است. در این حالت دندانپزشک وضعیت دندان های شما را بررسی کرده و از عکس رادیولوژی برای تشخیص وجود عفونت باکتریایی استفاده می کند. در عکس برداری رادیولوژی از پرتو ایکس برای عکس برداری از دندان خراب بیمار استفاده می شود و به این ترتیب می توان از عکس تهیه شده برای تشخیص مشکلات احتمالی دندان استفاده کرد. عفونت پالپ معمولاً در نتیجه پوسیدگی دندان ایجاد می شود.

علائم ایجاد عفونت دندان در دهان شامل موارد زیر است:

1- درد در زمان مصرف غذا و نوشیدنی های گرم یا سرد.
2- درد در زمان گاز گرفتن یا جویدن.
3- لق شدن دندان و سیاه شدن دندان.

با پیشرفت عفونت ایجاد شده، این علائم اغلب با مردن پالپ یا عصب دندان از بین می رود. در ادامه به نظر می رسد دندان شما درمان شده است، اما عفونت در حقیقت به سیستم کانال ریشه دندان گسترش پیدا کرده است. سایر علائم احتمالی بعدی مربوط به این مشکل شامل موارد زیر است:

1- درد در زمان گاز گرفتن یا جویدن.
2- ورم در لثه نزدیک دندان آسیب دیده.
3- ترشح چرک از دندان آسیب دیده.
4- ورم صورت.
5- تیره رنگ شدن دندان آسیب دیده.
در صورتی که درد دندان شما پیشرفت کرد، مهم است که با دندان پزشک برای بررسی و درمان دندان درد و ریشه دندان تماس گرفته و ملاقات کنید،و برای عصب کشی دندان اقدام نمایید. درصورتیکه پر کردن دندان بی فایده باشد و عصب کشی نیاز باشد ، تنها جایگزین برای عصب کشی دندان است.
مراحل درمان ریشه :
1- بی حسی موضعی دندان مورد نظر( در بیماران با حساسیت به داروی بی حسی ازتزریق مواد ضد حساسیت استفاده میشود.)
2- دسترسی به کانال دندان با استفاده از ابزارهای دندانپزشکی.
3- محاسبه وتخمین طول کانال
4- تمیز کردن و حذف پالپ دندان.
5- پر کردن کانال از مدخل تاجی تا انتهای اپیکال.
6- ترمیم موقت.

ترمیم دایم

پرکردن کامل دندان اهمیت فراوانی دارد چون در صورت عدم مهر و موم شدن کامل ریشه، درمان با شکست مواجه خواهد شد.

بعد از درمان ریشه ‌چه مرحله‌ای باید طی کنیم؟

بعد از اتمام کار درمان ریشه(عصب‌کشی) دندان باید با یک مادهٔ دائمی پر شود و در صورت نیاز روکش هم صورت گیرد. فاصلهٔ درمان ریشه و پر کردن نباید خیلی طولانی شود و در حالت عادی حدوداً بیشتر از دو هفته طول نکشد.

آیا درمان ریشه درد دارد؟

عصب‌کشی دندان نه درد دارد، نه ترس

بیشتر بیماران از درمان کانال ریشه یا عصب‌کشی دندان می‌ترسند. عصب‌کشی با وجود تمام تلاش دندانپزشکان برای راحت‌ کردن آن برای بیماران، درمان خوشایندی نیست، چون ممکن است درمان برای بیمار آزاردهنده باشد.
پس از درمان کانال ریشه (عصب‌کشی) چه اقداماتی لازم است:

بعد از اتمام درمان کانال ریشه، دندان تازه آماده پرشدن و انجام مراحل بعدی از جمله روکش و… می‌شود..
تا زمان شروع این درمان‌ها، دندان باید با یک ماده موقتی پر شود و به هیچ‌وجه روی آن خالی نماند..
پانسمان‌هایی که در جلسه آخر درمان عصب‌کشی روی دندان قرار می‌گیرند، همین کار را انجام می‌دهند.

درد دندان بعد از رفع بی‌حسی پس از درمان عصب‌کشی، ممکن است درد وجود داشته باشد. همه بیماران این درد را ندارند ولی اگر هم بروز کند، با مسکن‌های ساده مثل ایبوپروفن (در صورتی که برای بیمار منع مصرف نداشته باشند) قابل‌کنترل است.

در درصد بسیار کمی‌ از بیماران، به‌خصوص در خانم‌ها (به دلیل شرایط هورمونی) و در دندان‌های خاص، ممکن‌ است بیمار بعد از درمان یا در طول جلسه‌های درمان با درد شدید و حتی ورم مواجه شود.

حتی این شرایط هم با ضددرد‌های قوی‌تر و عوامل ضدالتهابی که دندان‌پزشک تجویز می‌کند، قابل‌کنترل است تا دوره آن (که یک واکنش التهابی است) سپری شود..
پس اگر این مشکل برایتان پیش آمد، نگران «عفونت» نباشید، التهاب دندان شما به زودی برطرف خواهد شد. داروهای تجویزشده هم قدرت مدارای شما را با این شرایط افزایش می‌دهند.

چه مواردی را باید بعد از درمان ریشه رعایت کرد:

درد و تورم قبل و بعد از درمان ریشه طبیعی بوده که با تجویز آنتی‌بیوتیک و مسکن برطرف می‌گردد معمولاً دندان در بین جلسات درمانی و چند هفته پس از پایان آن به ضربه حساس خواهد بود، چنانچه برای مدتی طولانی ادامه پیدا کرد یا بر شدت آن افزوده شد با کلینیک تماس حاصل نمائید.

درمان ریشه دندانها در بیش از ۹۰ % موارد با موفقیت همراه است و عدم موفقیت آن ممکن است به علت ماندن آبسه در نوک ریشه همراه باشد که گاهاً با انجام عصب کشی مجدد و قطع ریشه قابل نگهداری است.

باید دانست که با توجه به هزینه بیشتر عصب کشی باید مراقبت هم بیشتر انجام گیرد. دندان عصب کشی شده بعلت نداشتن عصب به پوسیدگی ، سرما و گرما حساس نبوده و در صور ت بهداشت ضعیف براحتی پوسیده می گردد و بعلت خارج کردن عصب و محتویات پالپ و تراش زیاد در تاج دندان مرده، همانند یک دندان زنده و محکم نبوده و باید از خوردن غذاهای سفت و شکننده اجتناب کرد .

چنانچه پرکردگیهای تاج بسیار وسیع باشد با قرار دادن پین داخل ریشه پر کردگی محافظت و محکم می شود و یا جهت جلوگیری از شکستگی و عود پوسیدگی دندان عصب کشی شده زیر روکش می رود.

اگرپانسمان دندان افتاد چه اقدامی لازم است:

.
به محض افتادن پانسمان دندان باید به دندانپزشک معالج خود مراجعه کنید تا آن را ترمیم کند. اگر در آن زمان مشخص به دندانپزشک خود دسترسی ندارید مراقبت های پانسمان دندان که در ادامه آمده است را مطالعه کنید تا در حد امکان از عفونت دندان و آسیب به دندان جلوگیری کنید.

پانسمان دندان به صورت موقتی می باشد و نهایتا در مدت زمان یک ماه در دهان استفاده می شود. اگر مراقبت لازم صورت نگیرد در طول این بازه ی زمانی افتادن پانسمان دندان امری طبیعی است. زمانی که چنین حادثه ای رخ دهد باید اقدامات لازم در اسرع وقت صورت بگیرد زیرا ممکن است به عفونت دندان منجر گردد.

دلایل استفاده از پانسمان دندان:

دندانپزشک بر اساس دلایل گوناگونی از پانسمان دندان استفاده می کند ولی این راه کار یک اقدام موقتی است و باید به فکر چاره های جدی و دائمی باشید. به طور مثال برای دندان دردهای شدید می توان پس از خالی کردن ناحیه پوسیده دندان از پانسمان دندان برای کاهش درد استفاده کرد. اما این یک اقدام موقت است و باید اقدامات مناسب جهت درمان پوسیدگی دندان توسط دندانپزشک با تجربه انجام شود.

دندانپزشک در جراحی دندان برای پوشاندن پالپ دندان به طور گسترده از پانسمان دندان استفاده می کند. زیرا پالپ یاد شده در معرض هوای باز قرار می گیرد و تحریک پذیری بیشتری دارد. در بیشتر موارد نیز دندانپزشک بدون پانسمان های دندان نمی تواند اقدام بعدی را انجام دهد زیرا باید شرایط برای درمان های بعدی فراهم گردد.

دندانی که درد می کند و دارای عفونت های جانبی است برای انجام سایر اقدامات آمادگی لازم را ندارد. در چنین مواقعی دندانپزشک از پانسمان دندان استفاده می کند و حتی میزان مشخصی آنتی بوتیک تجویز می کند تا شرایط برای اقدامات درمانی بعدی محیا شود.

خطرات و عوارض احتمالی عصب ‌کشی دندان در دوران بارداری

خطرات احتمالی عصب ‌کشی در دوران بارداری مربوط به موارد زیر است:

عکس دندان – در عکس‌برداری پرتوی ایکس (اشعه ایکس) که برای موفقیت درمان عصب ‌کشی ضرورت دارد، دندانپزشک اطلاعات خوبی راجع به گستردگی و عفونت و ساختار داخلی و شکل ریشه ‌های دندان به دست می‌آورد. بنابراین عکس پرتوی ایکس و هر اطلاعاتی که از طریق آن به دست می‌آید، کاملاً ضرورت دارد. به گفتة کالج رادیولوژی آمریکا دوز تشعشع یک عکس پرتوی ایکس تنها، به قدری نیست که تأثیری بر جنین در حال رشد بگذارد. علاوه‌ بر این عکس دندانپزشکی به صورت منطقه ‌ای در دهان انجام می‌شود نه ناحیه شکم. برای احتیاط بیشتر معمولاً دندان‌پزشک لباس محافظ پرتوی ایکس به زنان باردار می‌دهد تا از نرسیدن تشعشع به ناحیه شکم اطمینان حاصل شود.

یکی دیگر از نگرانی‌های بارداری داروهای تجویز شده و مواد شیمیایی مورد استفاده در طول درمان است.

داروی بی ‌حسی – داروی بی حسی که دندانپزشک برای زنان باردار استفاده می‌کند، مطمئن و بی‌ خطر است. با این حال میزان بی ‌حسی مورد استفاده برای زنان باردار باید در حداقل مقدار ممکن باشد. در صورتی که دوز اولیه داروی بی ‌حسی کفایت نکند، دندانپزشک مقدار آن را بیشتر می‌کند تا بیمار در طول درمان راحت باشد. تجربه درد باعث افزایش استرس می‌شود و استرس برای کودک داخل رحم زیان‌بخش تر از اندک داروی بی حسی است.

مواد شیمیایی – مواد شیمیایی تمیز کننده مورد استفاده در طول درمان (معمولاً بلیچینگ یا هیدروکلرید سدیم) و مواد پر کننده دندان هیچ خطری برای جنین ندارند.

آنتی ‌بیوتیک – تجویز آنتی بیوتیک برای مقابله با عفونت دندان، امری متداول است. دندانپزشک پیش از درمان، در طول و پس از آن نوع مشخصی آنتی ‌بیوتیک (مانند پنی‌ سیلین یا آموکسی سیلین ) که برای زنان باردار بی ‌خطر است، تجویز می‌کند.

بهترین روش عصب ‌کشی دندان در دوران بارداری:

سه‌ ماهة اول بارداری حساس‌ترین زمان رشد جنین است. بنابراین هر گونه درمان دندانپزشکی غیر اورژانسی نباید در سه ماهه اول بارداری صورت بگیرد بلکه باید بسته به ضرورت، درمان آن را به سه‌ ماهة دوم بارداری موکول کنید تا از خطرات آن در امان باشید. در صورت لزوم دندانپزشک ممکن است دندان آبسه کرده را باز کند تا چرک داخل آن تخلیه شود و درد کاهش یابد و سپس محفظه پالپ دندان را تا حد ممکن تمیز و ضد عفونی نماید. بعدا پس از این که بارداری وارد سه ‌ماهة دوم شد، عکس پرتوی ایکس از دندان گرفته می‌شود تا عصب ‌کشی تکمیل شود. همین کار را می‌توان برای مشکلات دندانی شناسایی شده در سه ماهه سوم بارداری نیز انجام داد به این معنی که در صورت امکان، تکمیل نهایی درمان پس از زایمان انجام شود.

توجه داشته باشید که عصب ‌کشی در بارداری کاملاً مطمئن و بی ‌خطر است و هیچ تأثیر بدی بر جنین نمی‌گذارد. در صورتی که به دندانپزشک یا هر پزشک دیگری مراجعه می‌کنید حتماً بارداری خود را به اطلاع او برسانید و در صورت لزوم باید از پزشک زنان خود نامه تهیه فرمایید.

عصب کشی مجدد دندان :

در برخی موارد دندان عصب کشی شده مجددا به عصب کشی نیاز پیدا می‎کند که علت آن می‎تواند یکی از موارد زیر باشد :

– در صورتی که عصب کشی اولیه موفق نباشد، مجددا باید عصب کشی شود.
-در برخی موارد نیز عصب کشی موفق است اما در اثر عدم مراقبت درست، دندان دچار عفونت می‎شود. در این صورت باید دندان دوباره عصب کشی گردد که جراحی پری اپیکال نیز با آن صورت می گیرد.

زمانی که پوسیدگی ثانویه نیز در زیر دندان عصب کشی شده بوجود آمده و دندان باید روکش شود، عصب کشی مجدد دندان ضرورت پیدا می‎کند. زیرا ممکن است میکروب های موجود در پوسیدگی از طریق کانال ریشه به انتهای دندان برسد و به عفونت منجر گردند.